Μία τεράστια νίκη για την Street Art κοινότητα καθώς το ανώτατο δικαστήριο της Αμερικής δικαίωσε τους καλλιτέχνες έναντι των επενδυτών οι οποίοι κατέστρεψαν το ιστορικό graffiti spot το 2014 για να χτίσουν συγκρότημα με κατοικίες. Η πολύκροτη υπόθεση του 5 Pointz κάνει τον γύρο του κόσμου ως η πρώτη εφαρμογή του Visual Artists Rights Act (VARA). Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…
Κείμενο και φωτογραφίες: Γιάννης Ευσταθίου
Το 5 Pointz, γνωστό και ως η Μέκκα του graffiti, ήταν ένα μεγάλο σύμπλεγμα από κτίρια (complex) στην παλιά βιομηχανική περιοχή Queens της Νέας Υόρκης το οποίο από το 1970 ανήκε μαζί με άλλα κτίρια στην ιδιοκτησία ενός επενδυτή με όνομα Jerry Wolkoff. O Wolkoff το 1990 έδωσε την άδεια σε καλλιτέχνες να έρχονται και να αφήνουν το σημάδι τους στα κτίρια, στην αρχή χωρίς κάποιον έλεγχο και αργότερα υπό την καθοδήγηση και την εποπτεία του Jonathan Cohen, γνωστό με το graffiti tag “Meres One”, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για όλο το καλλιτεχνικό έργο που συνέβη στο 5 Pointz από το 2002 και μετά.
Από την δική μου προσωπική εμπειρία, πηγαίνοντας να «βάψω» στο 5 Pointz και γνωρίζοντας τον Meres από κοντά το 2010, έχω να πω πως είναι ένας πολύ ευγενικός άθρωπος που θα τον έβρισκες πάντα εκεί, ζούσε για να υπάρχει αυτός ο χώρος, τον οποίο κρατούσε κάθε μέρα ανοικτό για όλους χωρίς κάποιο αντάλλαγμα. Αν ήθελες μπορούσες να συνεισφέρεις στην διατήρηση του χώρου αγοράζοντας κάποιο από τα μπλουζάκια που έφτιαχνε ο ίδιος για αυτόν τον σκοπό.
Παρόλο που το 5 Pointz έγινε ξακουστό ως ένας τεράστιος «καμβάς» για graffiti και street art από όλο τον κόσμο, ήταν ταυτόχρονα και ένας χώρος φιλοξενίας για πάνω από 200 studio άλλων καλλιτεχνών όπως φωτογράφων, σχεδιαστών, ηθοποιών κ.α.
Το 2013 ο ιδιοκτήτης Workoff πήρε την απόφαση να γκρεμίσει το 5 Pointz και στην θέση του να χτίσει νέα κτίρια για κατοικίες. Χωρίς προειδοποίηση και μέσα σε μία νύχτα οι τοίχοι του complex «καθαρίστηκαν» από τα graffiti, κάτι το οποίο οδήγησε τους καλλιτέχνες σε μία διαδήλωση διαμαρτυρίας και κατόπιν σε μία μήνυση, βασισμένη στο Visual Artists Rights Act (VARA), ένα νέο κίνημα που προσπαθεί να διασφαλίσει τα ηθικά δικαιώματα που έχουν οι εικαστικοί καλλιτέχνες στα έργα τους.
Η δίκη του 5 Pointz ήταν το πρώτο τεστ για αυτό το κίνημα, μιας και όλες οι προηγούμενες υποθέσεις VARA δεν έφτασαν ποτέ στα δικαστήρια και λύθηκαν με εξωδικαστικό τρόπο. Το κτιριακό complex του 5 Pointz κατεδαφίστηκε ολοκληρωτικά το 2014 και έκτοτε ξεκίνησε η πολυετής δίκη, η οποία ολοκληρώθηκε πριν λίγες ημέρες. H απόφαση δικαίωσε 21 καλλιτέχνες για 45 συνολικά έργα τα οποία καταστράφηκαν, με το συνολικό ποσό της αποζημίωσης να φτάνει τα 6,75 εκατομμύρια δολάρια!
